İran da 6 Temmuzda başlayıp 4 gün süren Gadir Hum bayramı İran’ın özellikle de Meşhed kentinin halkı için özel, kutsal ve ruhani bir önemi olduğu bize anlatıldı. Bu olay Hz. Muhammed, son veda haccından dönerken kafiledeki binlerce Müslümana hitaben “vasiyet ve emanetim” diye işaret ettiği “KURAN ile ehlibeyte biat edin” tavsiyesiyle beraber ve aynı yerde Hz. Alinin velayetini “tebliğ ettiği” olaydır. Özetle Hz. Muhammed; benden sonra rehber ve önderiniz Ali’dir kararını ilan ettiği yer ve gündür.
Gadir hum bayramı, birçok ülke coğrafyasında olduğu gibi ülkemizin Alevi kurumları ve özellikle Arap Alevileri Hatay, Adana ve Mersin’in değişik ilçelerinde törenlerle kutlamaktadırlar. İran da şahit olduğumuz kutlama etkinlikleri 8. İmam Rıza türbe ve ziyaretgâhı Meşhed’in kalbi ve beyni niteliğinde bir öneme sahiptir. Harem külliyesi 1980 yıllarında 100.000 m2 lik bir alanda iken Homeyni’nin talimatı ile bu ziyaretgâh bir milyon metre kare alana yayılmıştır.
Harem ziyaretgâhının bodrumunda binlerce araçlık otoparkları kentin her yönüne bakan çıkış kapıları, binlerce metrekarelik mermer döşeli kapalı ve açık zemin alanları var. Rehberimiz burayı Nevruz, Muharrem ayı ve Ğadir Hum etkinliklerinde 10 milyon insanın ziyaret ettiğini anlattı. 4 günlük gadir hum bayramında iki buçuk milyon yerli bir buçuk milyon yabancı toplamda 4 milyon insan haremi ziyaret ediyormuş.
Harem külliyesi devletin veya özelin değil, bir vakıf tüzel kişiliği ile yönetiliyor. Ancak vakıf başkanını ruhani lider Hamaney seçiyor. Yılda bu ziyaretgâhta 70 bin gönüllü veya çalışan oluyor. Teknik işler yapan 20 bin kişi var. Bunların aldığı, İran’ın asgari ücreti olan dört bin-beş bin İran parası (tümen) arasıdır.’ Gönüllü çalışanlar bunun yarısını alırlar. Harem külliyesinde uluslararası İmam Rıza üniversite ünitesi de bulunmaktadır. Bu okulda tarih, teoloji ve ruhani bilimler dersleri verilmektedir. Türbeleri gayrimüslimler gezebilir ama İmam Rıza ünitesine girmeleri yasaktır. Harem alanlarında 183 adet talep ve şikâyet kutusu var, ancak İslam’a ait soru soran olmamış.
İmam Rıza külliyesi Harem kentin merkezindedir. Etrafında ki oteller yanı sıra çok sayıda otel inşaatı devam etmektedir. Şehir merkezinde yüksek binalar ancak 5 katlıdır ama yapılmakta olanların daha yüksek olacağı şimdiden anlaşılıyor. Dikkatimizi çeken haremin açık ve kapalı alanları ile cadde ve sokaklarda elinde veya ağızında sigara ile gezen insan görmedik. Her yer gayet temizdi. Gezerek gözlemlediğimiz açık, kapalı, kamu kurumları, çarşı ve işletmelerin hepsinde İran ulusal bayrağı, ruhani lider Homeyni ve Hameney’in resimleri ile karşılaşıyorduk. Cadde ve alanlarda çok az reklam tabelaları var. Ama buralarda ve binaların kör cephelerinde büyük çapta İran şehitlerinin resimleri göze çarpıyor.
Harem meydanlarına ancak gerekli malzemeleri taşıyan görevli arabalar girebiliyor. Onlar da akşam insanların üzerinde oturacağı halı naklini yapıyor, görevlilerde açık alan zeminine seriyorlardı. Meşhed’de harem türbesi ve şehirdeki diğer Camilerin minareleri bizimkiler gibi yüksek değil ve iki üç şerefiyeli olanı görmedik. Ezanlar son derece düşük tempolu ses tonu ile okunuyor. Hatta farkına varamıyorsunuz. Meşhed merkezinde ana caddeler 4 araçlık şeritler genişliğinde, şehir içi otobüsleri ve metro sistemleri işliyor. Özel ve yeni arabalar, bilhassa lüks jip tipi araçlar yok denecek kadar az. Sanıyorum bu İran halkının sade yaşamının göstergesidir.
